بررسي توزيع لينوکس فدورا 18 (بخش اول)

نصب فقط با دو کليک
ماهنامه شبکه - فروردين 1392 شماره 143

علي يوسفي سبزوار

اشاره:

ماهنامه شبکه - شاید زمانی که باز‌نویسی آناکوندا به عنوان برنامه نصب‌کننده فدورا پیشنهاد شد، کمتر کسی فکر این تغییرات رادیکال و چالش‌برانگیز را در فدورای جدید می‌کرد.

شاید زمانی که باز‌نویسی آناکوندا به عنوان برنامه نصب‌کننده فدورا پیشنهاد شد، کمتر کسی فکر این تغییرات رادیکال و چالش‌برانگیز را در فدورای جدید می‌کرد. اگرچه آناکوندا تنها تغییر جنجالی فدورا ۱۸ نبود، مواردی مانند تغییر طرح صفحه كليد (تغییر زبان) در گنوم‌شل پس از انتشار خود باعث نارضایتی بیش از پیش کاربران شد. «رابط کاربری گرافیکی آناکوندا دارد کم‌کم پا به سن می‌گذارد. اضافه کردن ویژگی‌های جدید، به‌خصوص برای فناوری‌های نوین ذخیره‌سازی، مشکل است و هیچ طرح ظاهری کلی برای این مورد وجود ندارد. ما مایل هستیم تا این مشکل را حل کنیم». این جمله‌ای بود که کریس لومنس به عنوان خلاصه پیشنهاد برای باز طراحی برنامه آناکوندا در ویکی فدورا نوشت. نسخه هدف این ویژگی، فدورا ۱۸ بود.
توسعه‌دهندگان فدورا با این عنوان و بیان این‌که در شش‌ هفت سال گذشته هیچ تغییر جدی در آناکوندا صورت نگرفته و حدود یک سال است که این طرح را شروع کرده‌اند، گام در راهی گذاشتند که باعث اتفاقات جدیدی در تاریخ ده‌ساله فدورا شده است.

انتشار فدورا ۱۸
یکی دو هفته تاخیر در انتشار فدورا که آن هم معمولاً برای تست و اطمینان بیشتر است، به امری عادی در انتشارهای اخیر فدورا بدل شده است‌. اما با شروع تاخیرهای انتشار فدورا ۱۸ که از نسخه آلفای آن آغاز شد، صدای سازهای ناخوش‌آهنگی به گوش کاربران می‌رسید. تاخیر انتشار در فدورا حداقل یک هفته است که در صورت بروز تاخیر در هر فاز انتشار، تمامی فازهای باقی‌مانده حداقل به همان اندازه تاخیر خواهند داشت. انتشار نسخه نهایی فدورا ۱۸  طبق زمان‌بندی باید ۶ نوامبر سال گذشته اتفاق می‌افتاد، اما سه‌بار تاخیر در انتشار نسخه آلفا، پنج‌بار تاخیر تا تکمیل ویژگی‌های جدید به میزان صددرصد و شش‌بار تاخیر در انتشار نسخه بتا در نهایت باعث شد، جنجالی‌ترین نسخه فدورا تاکنون، با دو ماه و ۹ روز تاخیر در پانزدهم ژانویه ۲۰۱۳ منتشر شود. اگرچه Spherical Cow ویژگی‌های جدید و تغییرات زیادی را در خود دارد، اما تاخیرهای انتشار مربوط به باگ‌های بلوکه‌کننده بود که از آناکوندای جدید ناشی می‌شد.

Spherical Cow
اگرچه باید در نام‌های انتشار فدورا یک ارتباط وجود داشته باشد و این ارتباط تکراری نباشد، اما در نسخه‌های جدید شاهد نام‌های عجیب و غریب  هستیم؛ از نام دانشمندان گرفته تا هات‌داگ و حالا هم شاهد یک گاو کروی هستیم!
رابطه  بین Verne  (نام فدورا ۱۶) و Beefy Miracle (نام فدورا ۱۷) این بود که هر دو نام برای فدورا ۱۶ پیشنهاد شده بودند و به واسطه همین ارتباط نام فدورا ۱۷،Beefy Miracle  انتخاب شد و برای پیشنهاد نام فدورا ۱۸ باید یک ارتباط دیگر بین نام پیشنهادی و نام نسخه پیشین وجود داشت. گاو کروی ما استعاره از مدل‌های بسیار ساده شده‌ای از پدیده‌های پیچیده زندگی واقعی است.
اصطلاح گاو کروی از یک جوک درباره فیزیک نظری آمده است. می‌گویند تولید شیر در یک گاوداری پایین بود؛ بنابراین صاحب گاوداری نامه‌ای به دانشگاه نزدیک نوشت و از آن‌ها برای حل این مشکل کمک خواست. تیمی متشکل از استادان رشته‌های مختلف دانشگاه به سرپرستی استاد فیزیک تئوری به آن گاوداری اعزام شدند و به مدت دو هفته تحقیق و جست‌وجوهای زیادی را در محل انجام دادند. دانشمندان با لپ‌تاپی انباشته از اطلاعات و داده‌‌های به دست آمده به دانشگاه بازگشتند و وظیفه تهیه گزارش  را بر عهده سرپرست تیم گذاشتند. پس از چند روز سرپرست تیم به گاوداری مراجعه کرد و گفت که راه‌حل را یافته است؛ اما این راه‌حل فقط در مورد گاوهای کروی شکل در فضا جواب می‌دهد!

نصب
صفحه بارگذار بوت دی‌وی‌دی همان صفحه ساده شده از چند نسخه پیش است و تغییری در این نسخه ندارد. بارگذاری بسیار کند و در محیط متنی انجام می‌شود و ظاهرا خبری از Plymouth نیست؛ درحقیقت بارگذاری محیط گرافیکی به اندازه‌ای دیر انجام  شد که تصور کردیم کارت گرافیک شناخته نشده است و باید در همان محیط متنی فدورا را نصب کرد. اما سرانجام پس از یک دقیقه و ۳۵ ثانیه به صفحه انتخاب زبان در محیط گرافیکی برخوردیم.
ظاهرا دکمه Print Screen  در آناکوندا کار نمی‌کند؛ در نسخه‌های پیشین آناکوندا با زدن این دکمه پیامی مبنی بر ذخیره شدن عکس‌ نمایش داده می‌شد و در اسکرین‌شات‌های بعدی نیز مشخص بود که تصویر گرفته شده است. اما در نسخه جدید آناکوندا با فشردن Print Screen هیچ تغییری در ظاهر و یا نمایش پیام مبنی بر ذخیره تصویر اتفاق نمی‌افتد.
با انتخاب زبان، مرحله بعدی که خلاصه‌ای از وضعیت نصب است، نمایش داده می‌شود(شكل 1).

شکل 1:  از همین پنجره انتخاب زبان می‌توان تغییرات ظاهری آناکوندا در زمینه ساده‌سازی و زیبایی را حدس زد.

در این مرحله ۶ مورد برای نصب فدورا در سه‌دسته Localization ، Software و Storage طبقه‌بندی شده‌اند(شكل 2).

شکل 2: سیستمی که در آن تمامی نیازمندی‌های نصب روی سیستم وجود دارد و نیاز به هیچ کار یا هیچ تنظیم اضافه‌ای نیست.

اختیاری یا اجباری بودن گزینه‌ها به سیستم مورد استفاده بستگی دارد. گزینه‌های Date&Time و همچنین Keyboard اختیاری هستند. برنامه نصب‌کننده منبع نصب (دیسک، اتصال به اینترنت، FTP و...)، اتصال به شبکه با کمک NetworkManager و رعایت‌شدن وابستگی‌های نصب (وابستگی‌های بسته‌های ضروری و برنامه‌های پیش‌فرض) را بررسی می‌کند و در صورتی‌که مشکلی وجود داشته باشد، مقابل همان مورد علامت هشدار را می‌گذارد. تنها موردی که ممکن است نصب‌کنندگان را اذیت کند، مثل همیشه بخش پارتیشن‌بندی و انتخاب یا ساخت مورد نیاز برای نصب است.
نکته مثبت در آناکوندای جدید این است که درصورتی‌که میزان فضای خالی بر روی هارددیسک سیستم وجود داشته باشد، عملا در این مرحله نیاز به انجام دادن هیچ کاری نیست و تنها کار آغاز نصب با کلیک روی Begin Installation است(شكل 3)! پس از این مرحله، نصب آغاز می‌شود و تنها مورد باقی‌مانده و ضروری همانند همیشه، وارد کردن یک رمز عبور قوی برای کاربر ریشه است.

شکل 3:  سیستمی که در آن میزان فضای خالی برای نصب فدورا وجود ندارد.

به همین سادگی فدورا ۱۸ نصب شد! در حقیقت اگر نیازمندی‌های نصب فدورا مانند فضای خالی کافی پیوسته بر روی هارددیسک موجود باشد، فدورا تنها با۲ کلیک نصب می‌شود و تنها مرحله ضروری، وارد کردن پسورد برای کاربر root است(شكل 4).

شکل 4: اگر دیسک DVD فدورا سالم باشد و فضای خالی کافی نیز بر روی هارددیسک موجود باشد، فقط باید زبان مورد نظر برای نصب در اولین مرحله و یک رمز عبور برای کاربر ریشه در آخرین مرحله را انتخاب کرد تا به همین راحتی فدورا نصب شود.

انتخاب نرم‌افزار
آناکوندای جدید در بخش انتخاب نرم‌افزار و بسته‌هایی که باید نصب شوند، نیز تغییراتی دارد. انتخاب بسته‌های نرم‌افزاری نسبت به آناکوندای نسخه‌های پیشین بسیار نامناسب و کاملا محدود شده است. در آناکوندای نسخه‌های پیشین این امکان وجود داشت که یک یا چند دسته نرم‌افزاری انتخاب و سپس در هر کدام از این دسته‌ها، بخش‌های مختلف را حذف یا اضافه کرد و در هر بسته نیز انتخاب را روی بسته‌هایی که قرار است، نصب شوند، انجام داد. اما در آناکوندای سری ۱۸ انتخاب محیط‌ به صورت تک‌انتخابی است؛ یعنی امکان انتخاب دو یا چند میزکار یا کاربردهای دیگر وجود ندارد و باید بین محیط‌های میزکار گنوم، KDE، Xfce، LXDE، Sugar، ایستگاه کاری توسعه، وب سرور، سرور زیرساخت شبکه و نصب فقط یک مورد را انتخاب کرد. پس از انتخاب محیط کاری مورد نظر لیست بخش‌های موجود در آن محیط در add-on نمایش داده می‌شود. متاسفانه اين افزونه‌ها نیز نسبت به نسخه‌های پیشین بسیار کمتر و کاملا محدود‌شده هستند و باید قید انتخاب برای نصب یا حذف هر بسته را به صورت جداگانه زد(شكل 5)!

شکل 5: مرحله انتخاب نرم‌افزارها در فدورا ۱۸ که یک مرحله اختیاری است، نسبت به نسخه‌های پیشین کاربر دسترسی سفارشی‌سازی کمتری دارد.

نکته دیگر در مورد بسته‌های نرم‌افزاری این نسخه این است که برخی از پیش‌فرض‌های فدورا که در نسخه‌های پیشین همواره وجود داشته است و حتی به نوعی ضروری نیز هستند، به صورت پیش‌فرض نصب نشده‌اند و باید به صورت دستی برای نصب آن‌ها اقدام کرد. از مهم‌ترین این برنامه‌ها می‌توان به LibreOffice اشاره کرد. در نهایت، با انتخاب میزکار گنوم و افزونه‌های Development Tools  Fedora Eclipse و LibreOffice سراغ نصب می‌رویم.

پارتیشن‌بندی
پارتیشن‌بندی چالش‌‌برانگیزترین بخش آناکوندای جدید است که نه تنها کاربران تازه به فدورا آمده، بلکه یاران قدیمی را نیز گیج و سردرگم کرده است. در حقیقت اگر فضای خالی یکپارچه به اندازه کافی برای نصب فدورا در هارددیسک خود نداشته باشید، یا بخواهید به صورت سفارشی و شخصی‌سازی شده پارتیشن home/  یا دیگر پارتیشن‌های خاص و برچسب‌گذاری‌شده را برای نصب جدید آدرس‌دهی کنید، به ناچار باید از سیستم پارتیشن‌بندی کاملا متفاوت آناکوندای ۱۸ استفاده کنید(شكل 6).

شکل 6: نمايي از سيستم پارتيشن‌بندي آناكوانداي 18

شاید اگر ظاهر بصری بخش پارتیشن‌بندی شبیه به نسخه‌های پیشین و شبیه آن چیزی که تاکنون نمایش داده شده بود، اوضاع بهتر می‌شد و کمتر دچار سردرگمی برای انتخاب پارتیشن، حذف و تغییر اندازه آن می‌شدیم. البته اگر از حق نگذریم، Help در این قسمت به خوبی همه چیز را توضیح داده است و در صورت شک داشتن گزینه‌ای می‌توان از آن به خوبی استفاده کرد.
سرانجام پس از تعیین پارتیشن home/ که از نسخه‌های پیشین فدورا دارای اطلاعات شخصی کاربران سیستم است، به سراغ نصب فدورا می‌رویم. نصب فدورا ۱۸ با مجموع ۱۵۳۹ بسته، ۲۷ دقیقه زمان نیاز داشت که از این نظر نمی‌توان آن را پیشرفتی بزرگ نسبت به نسخه‌های پیشین دانست.
اگرچه سیستم فایلی Btrfs در این نسخه قابل استفاده است، اما همچنان به ‌سیستم فایلی پیش‌فرض تبدیل نشده و این در حالی است که Btrfs قرار بود در فدورا ۱۶ به ‌سیستم فایلی پیش‌فرض در فدورا تبدیل شود.